مدیر دفتر مطالعات اندیشکده معنا با تأکیدبر این که الگوی توسعه دوران پهلوی به هیچ وجه متناسب با بوم و اقتضائات ایران نبوده تصریح کرد:حضرت امام(ره)به توسعه درونزا و مبتنی بر استقلال اشاره کرد.
به گزارش خبرنگار مهر، حمید ابدی در نشست «نهضت امام خمینی (ره) و امر توسعه» که به همت مؤسسه رسانه‌ای فکرت و در آستانه سی و ششمین سالگرد ارتحال ملکوتی بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی برگزار شد، با بیان اینکه تفکر و اندیشه حضرت امام (ره) باید به مثابه قوه عقلانیت و خِرد اداره کشور مورد توجه و بحث قرار گیرد، اظهار داشت: شاید بتوان گفت که بیش از یک دهه است اندیشه امام (ره) به عنوان یک مکتب سیاسی و اجتماعی بار دیگر به شکل مشهود و برجسته‌ای مورد توجه قرار گرفته و جریان‌های فکری مختلف از این منظر و زاویه به اندیشه فکری و سیاسی امام خمینی (ره) التفات دارند.
وی افزود: البته بخشی از اندیشه ایشان را باید از لابلای صحیفه امام (ره) و متونی که از ایشان برای ما به یادگار مانده، جستجو کرد، ضمن آنکه بخش دیگر نیز مربوط به خِرد عملی ایشان در رابطه با کنش‌ها و نوع سیاست ورزی حضرت امام (ره) است و توجه به مؤلفه‌ها و شاخصه‌های این مساله نیاز امروز جامعه ماست.
شروع نهضت امام (ره) و آغاز توسعه‌گرایی دوران پهلوی
وی همچنین گفت: قبل از هر چیز باید توجه داشت که شروع نهضت امام (ره) همزمان با شروع دوره‌ای از توسعه در کشور ماست، به نحوی که می‌توان مدعی شد نهضت امام در مواجهه با شکلی از توسعه در ایران پدید آمد و لذا در تحلیل این قبیل مسائل ناگزیر از توجه به مباحث تاریخی هستیم.
مدیر دفتر مطالعات اندیشکده معنا با اشاره به رویکردهای توسعه در دوران پهلوی اول و دوم ابراز داشت: به نظر می‌رسد برخی اعوجاجات امروزی جامعه ما ریشه در وضعیت سال‌های واپسین رژیم پهلوی دارد، کما اینکه اساساً نهضت امام (ره) در مواجهه با آن قرائتی از توسعه شکل گرفت که بیش از هر چیز مبتنی بر خواسته آمریکایی‌ها از شاه بود. اینکه امام خمینی (ره) در آن مقطع حساس چه می‌دید که به شکل رادیکال جلوی توسعه ایران در دوران پهلوی را گرفت، بحث بسیار مهمی است.
وی افزود: بیانات صریح حضرت امام (ره) در این زمینه بسیار راهگشاست و اینکه با چه دغدغه و از چه زاویه‌ای مسائل را دیده و به تحلیل آن می‌پرداختند، مساله بسیار مهمی است که نباید از آن غفلت کرد.
وی بیان داشت: امروز هم در بحث کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز شاهد رواج نوعی از توسعه هستیم که ما در زمان شاه، نشانه‌های آن را در ایران خودمان مشاهده می‌کردیم. این در حالی است که امروزه عده‌ای و جریانی در این کشور به دنبال ستایشگری از رویکرد توسعه مربوط به دهه چهل و پنجاه شمسی هستند و این خط فکری و رسانه‌ای بسیار جدی در حال فعالیت است.
مخالفت امام خمینی (ره) با الگوی توسعه دهه چهل
ابدی اضافه کرد: برخی حتی از دهه چهل به عنوان دهه طلایی توسعه ایران سخن می‌گویند و موافقان پهلوی سعی می‌کنند چنین القا کنند که در عرصه‌های اقتصادی به طور خاص، ایران در مسیر تحقق توسعه بود و تنها در زمینه سیاسی این مسئله رخ نداد که نهایتاً منجر به انقلاب اسلامی شد.
وی گفت: امام (ره) دقیقاً جلوی این تفکر از توسعه مربوط به دهه چهل ایستاد و فریاد برآورد. به نظر بنده ما باید این پرسش تاریخی مهم را روی میز بگذاریم و بگوییم که چرا امام در برابر آن دست فرمان بحث توسعه مربوط به دهه چهل ایستاد و از همان نقطه نیز با کل نظام شاهنشاهی و شخص شاه درگیر شد.
وی یادآور شد: اعتراض امام (ره) به این الگوی توسعه صرفاً بر مبنای اعتراض ارزشی و اعتقادی نبود بلکه تأکید داشت که این توسعه باعث نابودی و ویرانی ایران می‌شود، ضمن آنکه ارزش‌های دینی نیز در این وضعیت، تضعیف می‌گردند.
دلیل مخالفت حضرت امام (ره) چه بود!؟
محقق و پژوهشگر علوم انسانی خاطرنشان کرد: در واقع امام راحل به درکی از حقیقت این توسعه رسیده بود که اعتقاد داشت اگر این روند ادامه داشته باشد دیگر اثری از ایران باقی نمی‌ماند و لذا اینکه برخی مدعی می‌شوند ایران قبل از انقلاب در مسیر توسعه بود و تحولات دهه پنجاه باعث شد که به هدف نرسیم، سخن دقیقی نیست چرا که اگر توسعه به شکل درست محقق شده و مسیر خود را می‌پیمود، نباید تحولات سیاسی باعث توقف یا حذف آن بشود.
وی بیان داشت: امروز هم ادعاهای زیادی در خصوص وضعیت و ثمرات توسعه در دوران پهلوی می‌شود اما باید توجه داشت که این توسعه‌ی ادعایی مبتنی بر تولید علم و تکیه بر داشته‌های داخلی نبوده است. در واقع روند توسعه یک روند غلطی بوده از جمله در تأسیس صنایع خُرد و کلان که باید به شکل دقیق به تحلیل هر کدام از آنها پرداخت، چرا که دانش مهندسی که زیرساخت این صنایع است، در کشور ما در دوران پهلوی فاقد پایه و بنیاد بوده است و امام خمینی (ره) نقطه کانونی این بی‌بنیادی در بحث توسعه پهلوی را به تلاش‌ها و تحرکات آمریکا و اسرائیل پیوند می‌زدند.
ابدی افزود: امام (ره) معتقد بود که این نهادهای توسعه گرا مبتنی بر نظم آمریکایی در کشور مستقر شده و به فعالیت می‌پردازند و اینکه اسرائیل در این پازل نقش محوری را ایفا می‌کند و لذا الگوی توسعه دردوران پهلوی متناسب با بوم ایران و اقتضائات کشور ما نبوده است
توسعه درونزا و متکی بر اصل استقلال کشور
وی تأکید کرد: حضرت امام (ره) اعتقاد داشت می‌توان بدون تکیه بر غرب و شرق به الگوی توسعه و پیشرفتی دست یافت که هم اهداف متعالی ما را محقق سازد و هم دنیای مردم را آباد کند، لذا امام به توسعه درونزا می‌اندیشید و اینکه مبتنی بر نیروی انسانی خودمان و دانش درونی باید به دنبال تحقق اهداف باشیم.
وی ادامه داد: با نگاهی به رهنمودها و پیام‌های حضرت امام (ره) به مناسبت‌های مختلف می‌توان این نوع نگاه را دنبال کرد به نحوی که ایشان حتی در بحث جهاد سازندگی به دنبال تحقق شعار نه شرقی و نه غربی بود که این فقط یک شعار سیاسی نبوده بلکه یک نحوه ساختن را مورد تأکید قرار می‌دهد.
ابدی یادآور شد: هنر امام خمینی (ره) این بود که میدانی را تعریف و تبیین می‌کرد که بر اساس آن، همه مردم در ساختن ایران و این مسیر توسعه مشارکت داده می‌شوند و این نکته بسیار مهمی در منظومه فکری و اندیشه‌ای ایشان است کما اینکه در پیام تشکیل بسیج سازندگی به طور خاص بر نقش مهم ملت تأکید می‌کنند.
الگویی در تقابل با خواسته نظام سلطه
وی گفت: الگوی توسعه ایران از نگاه امام راحل برخلاف ایده نظم نوین جهانی است که به دنبال تحقق اهداف نظام سلطه و به خصوص آمریکایی هاست، ضمن آنکه باید توجه داشت که دلیل شکست برنامه‌های توسعه‌ای کشور ما بعد از انقلاب نیز عدم توجه کامل و کافی به رهنمودها و شاخصه‌های الگوی فکری و اندیشه‌ای حضرت امام (ره) است.
وی افزود: امام (ره) به گونه‌ای از ساختن کشور فکر می‌کرد که ارزش‌ها در متن آن ساختن حضور داشته باشند نه اینکه ارزش‌ها ضمیمه شود. در واقع ایشان به کیفیتی از ساختن و توسعه می‌اندیشید که ارزش‌های دینی و الهی محور قرار بگیرند چرا که هدف متعالی انسانی، عبودیت و حرکت بر مبنای توحید است.
وی با بیان اینکه با پیروزی انقلاب اسلامی ما تحرکاتی در مسیر توسعه را شروع کرده و نهادسازی‌هایی داشتیم، ابراز داشت: این حکمت و خِرد حضرت امام (ره) بود که ما نهادهایی همچون سازمان برنامه و بودجه و ارتش را منحل نکردیم بلکه شیوه امام این گونه بود که این نهادهای توسعه را پذیرفت اما برای تغییر و تحولشان، یک سری نهادهایی کنار آنها ایجاد کرد مثلاً کنار ارتش، سپاه را قرار داد و در کشور نهادهایی مثل جهاد سازندگی، نهضت سواد آموزی و … را تأسیس کرد.
ابدی گفت: البته اداره جنگ نیز دشواری‌ها و سختی‌هایی را بر کشور تحمیل کرد اما به نظر بنده مشکل اینجا بود که خِرد عملی ابتدای انقلاب تبدیل به دانش و عقل نظری نشد به نحوی که ما نسبت به آن خودآگاه شویم و بتوان بر مشکلات خویش فائق گردیم.
